De Geest van de Pinkster-Charismatische eenheid(1)

The Spirit of the Pentecostel-Charismatic Unity
De Geest van de Pinkster-Charismatische eenheid
deel 1

’De keus van Rome als de plaats van deze conferentie is een speciaal teken voor het begrijpen van het belang van het geworteld zijn in de katholieke eenheid, van geloof en liefdadigheid welke zijn zichtbare centrum vindt in de ’zee van Petrus’’.

Deze woorden uit de mond van paus Johannes Paulus II zijn uitgesproken tijdens de 4e internationale conferentie van Charismatische leiders, gehouden te Rome van de 4e tot de 9e mei 1981. Het evenement bracht 523 afgevaardigden van ’s werelds hernieuwde Charismatische bewegingen samen. Het doel? Het bereiken van een eenheid en definitie van hun streven. Het festijn werd gehouden in de tuinen van het Vaticaan en in de ’Lourdesgrotten van de Heilige Maagd’. Daar somde de paus de volgende punten op als een gids voor Charismatische vernieuwing.

’De eerste van de principes is de getrouwheid aan de doctrines van het geloof. Wat tegenstrijdig is met deze trouw komt niet van de Geest... Ten tweede het geven van vast voedsel door de geestelijke heiliging door het breken van het brood van echte doctrines... Ten derde, als leiders van de vernieuwing, moeten jullie het initiatief nemen in het sluiten van verbonden van vertrouwen en samenwerking met de bisschoppen... Ten laatste door jullie ervaring met de vele gaven van de Heilige Geest, welken zijn gedeeld met vele afgesneden broeders en zusters van jullie, het speciale en groeiende verlangen naar eenheid waar de Geest ons heen leidt tot een verbondenheid met de serieuze taak van het oecumenische.’

Ralph Martin, een lid van de Amerikaanse afdeling van de Internationale Charismatische Vernieuwing’s Organisatie, reageerde op de woorden van de paus namens de gehele conferentie. Hij zei:

’Ik denk dat de hoofdzaak in ons hart de liefde voor u en God is en dankbaarheid dat God u gezonden heeft om ons te leiden in deze periode van de kerk. De woorden die u tot ons spreekt zijn van God en zij brengen ons leven en kracht... Heilige Vader, we danken u voor het spreken van Gods woorden tot ons, niet alleen wanneer het gemakkelijk is, maar ook wanneer het moeilijk is. We ontvangen de woorden die u sprak omdat het Gods woorden zijn. Namens ons allen, en hen in de Charismatische hernieuwing over de gehele wereld, wil  ik u onze loyaliteit en liefde betuigen en u laten weten dat onze gebedsgroepen en communes, in onze parochies en onze gemeenschappen, tot uw dienst zijn.’

Na deze woorden gesproken te hebben stapte Martin naar voren om te knielen voor de Heilige Vader. Voordat hij dat kon doen pakte de paus hem bij de schouders en omarmde hem. Om de woorden van Father Tom Forres te gebruiken :’Hij gaf hem werkelijk een bereknuffel. Hij zwaaide zelfs naar alle fotografen en cameramensen om dichter bij te komen om een beter zicht te krijgen. Het was alsof hij een teken van support aan ons gaf en er zeker van wou zijn dat alles goed vast werd gelegd.’ Martin knielde daarna neer en kuste de pauselijke ring als een traditioneel teken van vertrouwen namens de afgevaardigden..

Het doel van eenheid
Ralph Martin symboliseert de overgave van Rooms Katholieke charismatici van de gehele wereld ten opzichte van de eenheid. Het is een eenheid met de kerk van Rome. Dit wordt uitgelegd in de woorden van Kevin Ranaghan, ’De Charismatische vernieuwing behoort tot de kerk. Het is een stroming van die kerk’. Ranaghan is de uitvoerend directeur van het actie-afdeling van de ’National Service Comité’ van de katholieke Charismatische vernieuwing van de Verenigde Staten. Bisschop Joseph McKinney van Grand Rapids, Michigan, is voorzitter.

In ’Het nieuwe verbond’ van augustus 1981 stelt Ranaghan verder: ’Het feit dat er afzonderlijke Charismatische vernieuwingen zijn in afzonderlijke gedeelten van de kerk moet niet als teken van onenigheid worden opgevat. Evenmin het feit dat deelnemers van de Charismatische vernieuwingen in afzonderlijke kerken op oecumenische basis elkaar ontmoeten moet worden opgevat dat de vernieuwing ook buiten de kerk is... Wij geloven dat de kerk van Christus zetelt in de Katholieke Kerk en dat zij de unieke volheid, openbaring en de weg der redding bezit. Wij zijn toegewijd aan de schrift, het onderwijzen van de kerk, de liturgie, de sacramenten en de spirituele wijsheid. Wij erkennen dat zonder onze continue heiliging als zonen en dochters van de kerk, door haar vele kanalen van genade, wij zeker af zouden drijven. Wij plaatsen onze persoonlijke Charismatische ervaring in deze context en in samenwerking met Maria en de Heiligen. Met hen als gidsen en modellen hopen wij te staan als baken van waarheid en liefde te midden van de mist en verwarring van de 20e eeuw Dit is het zicht van ons leven en geloof. Het zeggen dat het minder is, is oecumenisch en theologisch onjuist.’.

Het proces van opgang
Wat nu betreft de charismatici buiten de formele structuur van de Rooms Katholieke Kerk? Formeel dragen zij de naam Pinksteren, maar de term is slechts een synoniem van charismatisch. Wat is hun positie in relatie tot de Rooms Katholieke Kerk; eenheid zoals gedefinieerd door de kerk en zijn Charismatische leiders? De laatste tien jaar van de pinkster-charismatici samenwerking is er een kristalhelder beeld ontstaan. Dit decennium bracht een verbinding tussen katholieke en niet-katholieke pinksteren doormiddel van bijeenkomsten. Deze begonnen in kleine groepjes die bijeenkwamen aan huizen, lokale stadions en zalen. Toen begonnen de massameetings welke begonnen met ’Pneuma’ 72 (’Geest ’72 ) bij de Notre Dame. De trend zette zich voort met conferenties zoals gehouden in Atlantic City waar Rooms Katholieke Priesters Francis MacNutt, Jim Ferry, John Bertolucci en John Randall optraden met niet-katholieke sprekers als Ern Boxter, Bob Mumford van ’Christian Growth Ministries’ in Fort Lauderdale en David du Plessis, Thomas Twitchell en Ruth Carter-Stapleton.

Daarna kwam de eerste internationale conferentie van de Charismatische vernieuwing in Kansas City. De ’Christian Inquirer’ meldde :

’50.000 charismatici - Rooms Katholieken, Luthersen, Baptisten, Episcopalen, Mennonieten, Presbyterianen, Methodisten en niet-gebonden christenen - kwamen samen onder het thema ’Eenheid in de Heerschap van Jezus (September 1977).

Het organisatiecommitee werd geleid door de Rooms Katholieke Kevin Ranaghan en kardinaal Leon Suenens was een hoofdspreker. Zuidelijk Baptist Ruth Carter-Stapleton zei: ’Een van de grootste dingen van de beweging is dat het de obstakels van gebondenheid wegbreekt’ (Cherry Hill Courier Post, 23 juli 1977). Het ’Momentum voor eenheid’ vond plaats en 300.000 charismatici verzamelden zich op 28 april 1980 om mee te doen aan de ’Washington voor Jezus’ Rally. Het was een meesterstuk van niet-katholieke pinkster én katholieke-charismatische coördinatie. De ’heldere sterren’ van de elektronische kerk zoals die van Pat Robertson - Christian Broadcasting Network, Rex Humbard - Kathedraal van morgen, Dr. Robert Schuller, James Robinson en Jim Baker - P.T.L., deelden spreektijd met Rooms Katholiek Vaders John Bertolucci, John Randall en Michael Scanton. Mede-voorzitters van die enorme uitdaging  waren o.a. Dr. Ben Armstrong - uitvoerend directeur National Religious Broadcasters, Pat Boone - Entertainer, Dr. Herbert Bawdoin - United Methodist hour, Nicky Cruz (Kruis in de afvalt jungle), David du Plessis - Mr. Pinksteren, Dr. Edgar Johnson - General Secratary the Church of the Nazarene, Dan Malachuok - publicist Logos Journal, Demos Shakirian - President F.G.B.M.F.I., Dr. Thomas Zimmerman - General Superintendent, Assemblies of God en vele anderen.

1981 kwam en ging uiteindelijk voorbij. Het zag de Jezus 81 Rally’s georganiseerd over de gehele wereld, welke een model was van Rooms Katholieke en niet-katholieke Charismatische eenheid. Dit was te zien in Berlijn, Duitsland, tijdens de Jezus Rally van 5 tot 7 juni. Voorzitter van de Jezus 81 Rally van het New Jersey - New York gebied was Father James Ferry. De Pensylvenia Rally zag de Rooms Katholieke sprekers larry Tomczak en Father Bob McDougall. Massaal werd iedere dag gevierd. Er waren 31 niet-katholieke charismatischepersonen en groepen die spraken en hun talenten deelden.

Eenheid met Rome
Het geest van de pinkster-charismatische eenheid is verder onthuld door de pinkster-schrijvers die betrokken waren bij de vernieuwingsbeweging. Het aantal van deze schrijvers is groot en hun werken hebben de meeste christelijke boekenwinkels van de gehele wereld verzadigd. Het verhaal is altijd één van harmonie tussen katholieke en niet-katholieke charismatici. Telkens en zonder voorbehoud is tegen toeschouwers en participanten verteld dat de eenheid nodig en dringend is. Niet-katholieke pinkster auteurs bezitten allen een voortreffelijke eigenschap; - eenheid met de Rooms katholieken en vaak eenheid met de Rooms Katholieke Kerk zelf. Voorganger Michael Harper was tot voor kort assistent-predikant op ’All Souls Langham Place’ te Londen. De welbekende Episcopaalse-Pinkster is schrijver van een vernieuwing’s magazine, een lid van de kerk van Evangelisch Engeland en regent van de Theologische Melodyland school. Toen hij sprak over Christus’ terugkomst zei hij: ’De kerk moet eerst één worden. Het is ongehoord te denken dat Jezus terugkomt voor een verstrooide kerk, net zo onbegrijpelijk als de terugkomst voor een niet be-geëvangeliseerde wereld’.

Het totale ’Logos-complex’, inclusief winkels, magazines en bijbehorende uitzendingen maakte reclame voor Dominee Harper’s nieuwe boek, ’The Three Sisters’ (De drie zusters). Deze dames zijn Evangeline (de evangelischen), Charisma (de pinksters) en Roma (de Rooms Katholieke charismatici).

Het doel van het boek wordt uitgedrukt in de woorden van de auteur, ’Ik moet toegeven dat ik een diep verlangen heb om de zusters weer samen te zien; om hen openlijk samen te zien in Christus en de Geest; lerend van elkaar en geduldig luisterend naar elkaar (pag. 11). Wij allen behoren bij elkaar en onze bruggen en contacten moeten intact worden gehouden... (pag. 47) Rooms Katholieken en protestanten hebben elkaar gevonden in ’De Heilige Geest’ en in ’Jezus Christus’. Zij hebben elkaar ontmoet en niet op het punt van kracht, maar dat ze samen de menselijke zwakheid delen. Ze zijn samen gekomen in liturgische vrijheid en vreugde. In het zingen met elkaar zijn ze samengesmolten in een nieuw bewustzijn, welke moeilijk is weer uit elkaar te drijven’. ’Zij hebben ontdekt dat zij ook samen het punt van onwetendheid delen. Ze zijn beiden tot een nieuwe vrijheid gekomen in de Heilige Geest en hebben ervaren de verse giften in een tijd waarin noch de Rooms Katholieke Kerk noch de protestantse kerk ze kenden. Zij hebben daardoor elkaar te leren en wat het betekend om Charismatische christenen te zijn in de 20e eeuw’. ’Alleen de bij de tafel des Heren zijn ze gestruikeld, en zelfs hier onofficieel (en soms zelfs officieel bekrachtigd) gezamenlijke diensten en bijeenkomsten gehouden. De overheersende stemming van de Charismatische christenen, Rooms Katholieken en Protestanten, is dat het samenvoegen van de diensten en elkander ontvangen op die diensten goed is in Gods ogen..’ (pag. 104-105)

De 400 jaar van onenigheid
Logos International is een groot onderdeel van de Pinksterwereld. Hun kracht is in het publiceren van boeken en hun produkten laten zien in welke richting het niet-katholieke pinkster-charismatische schip zeilt. In 1979 publiceerde Logos ’That They May be One’ (Dat zij één mogen zijn). De auteur, Thomas D. Twitchell, stopte met het pastoraat van een Verenigde Presbyteriaanse kerk om ’New Life Enterprises’ - een ’pinksterbedrijf’ - te starten. De Rooms Katholieke priester John Randall zei in de ’Foreward’,

’Ik kon het boek simpelweg niet neerleggen. Ik stopte met een overtuigend gevoel dat de Geest hier een krachtige boodschap spreekt... Tom Twitchell is een profeet die zijn tijd vooruit is’.

En wat is die profetie? Het is dat de Pinkster-Charismatische eenheid met de Rooms Katholieke Kerk snel gerealiseerd zal worden. Ds. Twitchell schreef, ’Nooit tevoren is het lichaam van Christus zo voor ons geweest’. (pag. 145). Sprekend over zijn deelname bij de 1975 Atlantic City conferentie zei hij: ’Zoals Ruth Stapleton eindigde, hervatte Father Bertulucci met meer gebeden voor genezing van de kerken. Protestanten werden gevraagd te staan en Katholieken naast hen werden gevraagd om te zoeken naar vergeving van hun Protestantse broeders en zusters voor alle pijn veroorzaakt door hun kerk de afgelopen 400 jaar. Wij Protestanten deden hetzelfde... dit, nacht werk voor ons allen, de tijd waarin de Heer koos om 400 jaren van pijn en afscheiding tussen de  Katholieke en Protestante kerken te genezen... In deze nacht vergaf de Heer ons de zonden van onze vaderen. We werden tot één familie gemaakt door de gaven van de Geest...’  ’De volgende dag was de processie van de massa glorieus. Driehonderd priesters gingen naar de ’Koning van de Glorie’ en de viering werd een succes. De kruisdrager kwam binnen met een leeg houten kruis - een opstandingskruis - alsof het wou zeggen ’Wij houden van jullie, onze Pinkster broeders en zusters; we danken jullie voor het erkennen van onze gehoorzaamheid en de autoriteit van onze kerk in de eucharistische viering’  (pag. 137-138).

Twitchell eindigde zijn boek met de aansporing:
’Hou onze leiders, herders en onszelf er voor verantwoordelijk om alles te doen wat we kunnen om het lichaam van Christus samen te brengen - vandaag’ (pag. 216).

De ’Topleider’
Waarschijnlijk is de meest uitstekende groep op de weg van de Pinkster-Rooms Katholieke eenheid de ’Full Gospel Business Men’s Fellowhip InterNational’ (Internationale Vol Evangelie Zakenmensen Genootschap).

De publikatie ’Logos’ zegt:
’Veel van wat er gebeurd is in de Charismatische beweging sinds 1950 kan worden teruggevoerd naar de activiteit van de F.G.B.M.F.I. Bijvoorbeeld, ’Logos International Fellowship’ ontstond in de dagen dat Dan Malachuk actief was in de ’Full Gospel Business Men’. Een aantal van de huidige vooraanstaande Charismatische leiders - o.a. Pat Robertson, Harald Bredesen, Jim Bakker, Paul Crouch, Oral Roberts, Rex Humbard en John Sherril - ontvingen vroeger een platform in diverse F.G.B.M.F.I. groepen of conventie-meetings. De organisatie was tevens betrokken bij het ontstaan van de Katholieke Charismatische beweging’. (Maart/April, 1981).

30 jaar lang heeft het F.G.B.M.F.I. gewerkt voor het Pinster-Katholieke Charismatische genootschap en eenheid. Nu is bijna elke lokale samenkomst en massarally het toneel van- en jubilerende Pinkster-Rooms Katholieke charismatische eenheid. Een hoogtepunt werd bereikt bij ’Philadelhpia’s Civic Centre’, 20 juni - 4 juli. Meer dan 20.000 Pinkster en Katholieke charismatischen verzamelden zich voor de 28ste wereld conventie. ’Bruggen en geen barrières’ was het converentie-slogan zoals gepresenteerd in het septembernummer van de ’Voice’, de officiële publikatie van het F.G.B.M.F.I. Duidelijk was het doel om een eenheid te vormen met de Rooms Katholieke Kerk. ’Voice’ meldde

’De lange en belangrijke relatie tussen het genootschap en de Rooms Katholieke gelovigen werd opnieuw uitgedrukt in groeten van een de afgevaardigde van Excellentie Kardinaal John Krol, aartsbisschop van Philadelphia, in Father Dean Brian’s rol van hoofdspreker, en het indrukwekkende aantal katholieken uit het Philadelphia gebied.’

Het applaus was enorm toen Father Brian sprak over ’gestampte aardappelen’, ’het wegschillen van de Katholieke-Protestantse scheiding en hen samen te voegen.’

Toen kwam het november ’81 nummer van de ’Voice’, het maandelijks blad van het F.G.B.M.F.I. Het had een paginavullende advertentie van het boek ’Amazing John XXIII’ (Verbazingwekkende Johannes XXIII). Het magazine presenteert Paus Johannes als een onvervalst kind van God en de woorden van de auteur: ’Zeker, Johannes was een heilige, een heilige geheiligd in Jezus Christus’ (pag. 9). Dit idee van de paus als een echt gelovige wordt door het hele boek heen gedragen. Er staat Gereed om de eeuwige glorie in te gaan heeft hij zijn laatste momenten op aarde geleefd zoals hij altijd leefde in de vrijheid van een zoon van God’.  (pag. 108) Deze overtuiging wordt gedeeld door het F.G.B.M.F. en hun organisatie hoopt dat elke gelovige in Christus over de gehele wereld tot de zelfde positie wordt geleid. Wie zei dat Johannes XXIII een heilige was en een zoon van God? De auteur, Dr. Fred Ladenius zei het. En wie, kan je jezelf afvragen, is die Dr. Ladenius? Hij was een lid van het Vaticaanse persdienst en diende onder Paus Johannes XXIII en Paulus VI. De doctor is een praktizerend Rooms Katholiek en beweegt zich zonder problemen binnen de Katholieke kringen, inclusief het pausdom. Verbazend genoeg is Dr. Ladenius een redacteur van de Europese ’Voice’, het magazine van ’Full Gospel Business Mens’s Fellowhip’. De ’Voice’ is daardoor een Vaticaanse uiting van gedachten en richtlijnen voor kerkeenheid. De redacteur gaf nauwelijks een normale Katholieke waardering van een van zijn pausen, een heilig man. Natuurlijk kan je jezelf afvragen ’Wanneer kwam Johannes XXIII tot bekering, en hoe?’. Het boek geeft geen antwoord. In plaats daarvan spreekt het over leven van de paus als ’kind, schooljongen, student, priester, kapelaan, diplomaat, bisschop en Paus...’ Tijdens deze tijd werd hij altijd gezien als kind van God en dat omdat hij met water was gedoopt als baby.

We moeten ons blijven realiseren dat Paus Johannes XXIII het Vaticaan II organiseerde.

Zijn doel was het verenigen van alle wereldreligies onder één noemer; de kerk van Rome. Details van dit plan zijn te lezen in ’The Documents of Vatican II’  (De documenten van Vaticaan II). Johannes XXIII zei ’De bezorgdheid van de Oecumenische Raad is dit: Dat het Heilige Getuigenis van het Christelijke doctrine moet worden bewaakt en meer werkzaam worden geacht..’.  (pag. 713) Tot het uur van zijn dood, welke kwam tijdens zijn ambtsperiode, geloofde, bewaarde en voerde Johannes XXIII het Rooms Katholicisme uit’, onveranderd en consequent Sprekend over de dood van Paus Johannes. (Een uur tot uur verklaring is opgenomen door Vaticaanse autoriteiten.) wordt gevonden in Paul Dreyfus’s ’John XXIII’. Het 486 pagina’s tellende boek (Franse versie) laat de Paus zien met een rozenkrans in zijn handen, biddende tot de maagd en de heiligen. Zijn ogen gericht op hun beelden. Zijn biechtvader Cavagna het gebed biddende van de stervenden (ook naar de heiligen). Opeenvolgend na de offerande van de mis, zei hij tot zijn biechtvader, terwijl hij de hostie ontving, ’Blijf naast me met de Heer’ (De hostie - god). Toen kwamen de woorden, ’help me te sterven als een bisschop en een paus’. Dit, zoals Dreyfus zegt; ’voor het opbouwen van de geestelijken en de gelovigen’ (pag. 398)

De Full Gospel Business Men’s Fellowship is een militante eenheid geworden van de Vaticaanse oecumenische, eenheid met de kerk van Rome. Stemmen van goedkeuring zoals die in Philadelphia zullen alleen maar harder worden als de boeken door het personeel van Rome worden gelezen, gehoord en geaccepteerd tijdens de Fellowship Rally’s, wereldcongressen en hun participatie in talloze bijeenkomsten met Pinkster-Charismatische groepen over de wereld.

Pauselijke eenheid gedeeld
Eenheid met de pauselijke kerk werd uitgedragen door Pinksterleiders.  Onder andere door Kathryn Kuhlman, die bekend geworden is door haar extreme gevoeligheid voor geestelijke atmosferen, had een privé-audiëntie met Paus Paulus op 11 Oktober 1972. Ze zei: ’Toen ik Paus Paulus ontmoette was er eenheid. Hij had daar een tolk, maar we hadden geen tolk nodig’. Rex Humbard bezocht Paus Johannes Paulus II. Dit maakte hij bekend in het maart 1980 nummer van ’Answer’. Humbard vertelde ’Ik voelde meer en meer dat onze missie dezelfde is: het bouwen van het lichaam van Christus; het optillen van onze broederen in de Heer; het winnen van de wereld voor het Koninkrijk; het delen van het nieuws dat Jezus aan ons gaf’.

Het was ’Logos’ die zei: ’Waarschijnlijk heeft geen enkele persoon zo’n invloed gehad op de Charismatische vernieuwing als David J. Du Plessis die zeker wilde zijn dat de geestelijke vernieuwing; beide (1) Charismatische en (2) oecumenisch zou zijn’. (Jan./Febr. ’81). In dezelfde editie spreekt Du Plessis over de Pinkster-Rooms Katholieke eenheid  in de volgende woorden Voor de redding van de mensheid moet de kerk vanwege de eenheid de zegening van de kerk bij de Pinksters accepteren’.  Du Plessis ervoer die eenheid in miniatuur. Het was bij St’ Peter’s Basilica toen 20.000 charismatici verzamelden bij het Vaticaan voor het 1975 congres van de Charismatische vernieuwing in de Rooms Katholieke Kerk. David vertelde het verhaal in deze woorden. ’Paus Paulus stapte naar zijn troon... Tijdens de viering van de eucharistie was er zingen in de Geest, zacht, teder, eerbiedig en absoluut passend. Het was inderdaad een Pinkster dienst, met Pinkster manifestaties en Pinkster genezingen. Een ieder van ons had gebeden dat er een Pinksterwonder mocht plaatsvinden, maar niemand had zo’n rijke en positieve manifestatie van een nieuw Pinksteren verwacht...’. ’Ik werd er die nacht er bewust van dat er drie bewegingen aan het werk zijn in de Pinksterbeweging. Er zijn klassieke Pinkstergelovigen, de neo-Pinkstergelovigen en de Katholieke Pinkstergelovigen. En meer en meer komen deze bewegingen samen ’ tot samenwerking, tot gemeenschap en tot respect voor elkaar... ’Glory!’ Zei  ik luid  in de duisternis tegen mijzelf. ’David, je bent nu een echt oecumenist!’ ’Dat klopt’, zei ik terug tot mijzelf. ’Ik accepteer niets minder dan volledige oecumene - de hele familie van naties’. (A Man Called Mr. Pentecost (Een man genoemd ’Meneer Pinksteren’), pag. 238 - 244)

David Du Plessis had zelf de vraag beantwoord die eerder was gesteld;. ’Wat is positie van Pinksteren ten opzichte van de eenheid met de Rooms Katholieken? Hun woordvoerder, de enige man die de naam ’Meneer Pinksteren’  kan dragen, zegt: ’Niets minder dan volledige oecumene En wat is dan oecumene? U hebt reeds het antwoord gelezen. Het werd voorzichtig duidelijk gemaakt door het hoofd van de Rooms Katholieke Kerk zelf toen hij sprak voor de 523 Charismatische afgevaardigden tijdens de 4e internationale conferentie. Volledige oecumene houdt in; een totale eenheid met de Rooms Katholieke Kerk en dat in absolute zin - de gehele weg en met haar gehele familie van naties.

Terug naar document-overzicht
Dit artikel wordt u aangeboden door Het BijbelArchief.
Mocht u vragen en/of opmerkingen hebben over dit artikel kunt u contact opnemen met de aanbieder.